کهک یکی از شهرهای استان قم است که در بخش نوفل‌لوشاتو از توابع شهرستان قم قرار دارد. از جمله روستاهای پیرامون آن فردو، وشنوه، دستگرد، تیره، میم، شاه اسماعیل، بیدهند، ورجان، خورآباد، قباد بزن، خاوه، صرم و... هستند.
فاصله مرکز بخش کهک تا قم ۳۰ کیلومتر است. پیشینه بخشداری کهک به حدود دهه ۱۳۱۰ میرسد و از نظر جمعیت بعد از بخش مرکزی در مکان دوم قرار دارد.
این بخش دارای دو دهستان فردو و کهک است. شهر کهک تنها نقطه شهری این بخش است. این شهر، اقامتگاه ملاصدرای شیرازی فیلسوف و حکیم بزرگ اسلامی بوده است و وی به دلیل آزار متعصبان درس خود در شیراز را رها کرد و ۱۵ سال در کهک به گوشه‌نشینی، عبادت و تفکر پرداخت.
از جاذیه های دیدنی این شهر می توان به موارد زیر اشاره نمود:
خانه ملاصدرا
ملاصدرا فيلسوف بزرگ قرن يازدهم هجري قمري است كه فلسفه اشراق را به نهايت اوج خود رساند . خانه مسكوني وي در روستاي كهك واقع شده و ساختمان آن به دوره صفويه مربوط مي شود. براي يافتن خانه ملاصدرا كافي است به انتهاي بافت سنتي روستا برويم . در انتهاي يكي از مسير هاي هلالي شكل روستا به خانه ملا صدرا مي رسيم . ساختمان مذكور در داخل يك باغ قرار داشته كه هم اكنون قسمت زيادي از آن توسط خانه هاي همجوار اشغال گرديده است .
در اين محل چند عنصر شاخص وجود دارد :
چهار صفه كه در وسط باغ قرار داشته و در دوره هاي مختلف تغيير شكل داده و عناصري به آن الحاق شده است كه اين چهار صفه به عنوان خانه ملاصدرا مورد بازديد قرار مي گيرد .
عصاري كه در شمال غربي باغ قرار دارد . اين بنا در حال حاضر نيمه مخروبه است .
مسجد كوچك در شمال شرقي باغ كه از يك چهار طاقي ساده تشكيل شده و الگوي چرخش 45 درجه چهار طاقي نسبت به جهت قبله را دارد .
چال آقا ، كه عارضه طبيعي است كه در جنوب غربي باغ قرار دارد و توسعه روستا در اين قسمت محدود شده است . فضهاي جانبي اين بنا ، از بين رفته و فقط چهار صفه اصلي آن باقي مانده است . محوطه اصلي اين بنا سقف گنبدي شكل دارد و در راس گنبد آن ، شيشه هاي رنگي نور را به داخل بنا هدايت مي كند
مواد و مصالح مورد استفاده در بنا و نحوه ساخت :
خشت خام ، ملات گل و سقف با تير هاي چوبي مواد و مصالح مورد استفاده در اين بناست . و ابعاد خشت ها معادل 6×20×20 سانتي متر مي باشد و عرض ديوار ها به طور معمول از دو خشت تشكيل شده است كه معادل 60 سانتي متر است . اين خانه داراي فضايي گيرا و قديمي با سقفي بلند و پوشش گنبدي با ديوار هاي سياه و اندود گل و تزئينات گچبري ساده با كاربندي هاي زيبا در سقف چهار طرف آن فضا هايي چهار گوش مسقف بين تويزه هاي جناغي شكل كه در مجموع ، شبيه امامزاده هاي دوره صفوي است .
دوره تاريخي
محمد بن ابراهيم يحيي شيرازي ، معروف به ملا صدرا ، بنيان گدار حكمت متعاليه ، سر آمد حكماي اسلامي و يكي از بزرگترين دانشمندان جهان در فلسفه ي الهي و اسلامي است . وي در سال 979 يا 980 ه .ق در شيراز ديده به جان گشود .
حكيم فرزانه جناب صدر المتالهين مدت پانزده سال در كهك به سربرد . خانه آن بزرگمرد الهي در كهك تاكنون باقي و در ميان مردمآن آبادي معروف است . خانه ملا صدرا در كهك ، يادگاري بازمانده از دوران سكونت اين حكيم در قم است . خانه ملاصدرا در منتهي اليه غرب روستاي كهك در محله چال حمام واقع است و پيرامون آن را خانه هاي روستايي با بافت معماري مناطق گرمسيري احاطه كرده اند.
غار کهک
غار کهک در استان مرکزی، در 86 کیلومتری جنوب شهر قم، 65 کیلومتری غرب شهر دلیجان، و در نزدیکی روستای کهک واقع است.نام غار از کوهی منفرد و کم ارتفاع گرفته شده که قلعه قدیمی روستا در قله آن بنا شده است. این کوه کم ارتفاع، کوه کوچک یا کوهک نامیده و به اختصار کهک تلفظ میشود. کاربرد کاف تصغیر در گویش مردم منطقه رایج است.غار کهک شامل تعدادی سکوی بزرگ متوالی است که هر کدام به وسیله یک پرتگاه 10 تا 20 متری از هم جدا شده و همه آنها از ابتدا تا انتها زیر تاقدیس مرتفع و عظیم غار قرار گرفتهاند. این غار مانند چاهی عظیم به قطر 30 متر است که با زاویه 45 درجه و بر اثر فرایند غار زایشی به وجود آمده است. دهانه غار به شکل دایره به قطر 70 سانتی متر است و ارتفاع 1950 متری از سطح دریا قرار دارد. این دهانه بالای دیوارهای به ارتفاع 8 متر واقع شده است و تنها با استفاده از وسایل فنی و طناب میتوانیم وارد غار شویم. در تالار ورودی غار یک ردیف پنج تایی چکیده غول پیکر، که در پشت آنها پرتگاهی عمیق وجود دارد، قرار گرفته است. در زمانهای بسیار دور ریزش عظیمی در محوطه رخ داده است که سنگهای حاصل از آن پرتگاههایی فراوان به وجود آوردهاند. در غار دالان و دهلیز فرعی وجود ندارد و آنچه به این شکل به چشم میخورد، فضاهای خالی هستند که بر اثر ریزش پدید آمدهاند. مسیر بازدید به علت وجود لایهای از خاک رس مرطوب لغزنده است و از کنار پرتگاههای 2 تا 10 متری میگذرد. در نیمه نخست مسیر بازدید دو چاه وجود دارد که پس از عبور از شیبی تند باید از کنار آنها بگذریم. در صورت بی دقتی و نداشتن مهارت، احتمال سقوط به داخل آنها وجود دارد. در نیمه دوم مسیر بازدید، سطح غار شیبی تند میگیرد و از وسط یک تالار میگذرد و در ادامه سنگهای ریزش کرده بسیاری وجود دارند که باید آنها را دور بزنیم. تالار پس از طی 250 متر پایان مییابد و به گودالی از آب زلال واقع در دخمهای پوشیده از چکندههای مرمرین و بلورین میرسد. این گودال عمیقترین نقطه غار است و 80 متر پایینتر از دهانه غار قرار دارد. مسیر غار پس از گودال آب در جهت عکس و به طرف بالا، به طول100 متر امتداد مییابد و غار به انتها میرسد. در دالان انتهایی غار چند فضای خالی وجود دارد که به زیر سنگهای ریزشی غار ختم میشود. سرتاسر این دالان از چکندههای گل کلمی و میخی پوشیده است. غار کهک 350 متر طول دارد.غار کهک تا کنون از نظر گردش گران چندان مورد توجه نبوده است اما ویژگیهایی دارد که این قابلیت را برای آن فراهم کردهاند. غار کهک از پُر پرتگاهترین و از معدود غارهای ایران است که دارای بلندترین و در عین حال زیباترین چکیدههای مخروطی و مرمرین سرخ رنگ به طول 10 متر و مجموعهای از آبشار سنگهاست. رنگ کانی غارسنگها از نیمه تالار غار به بالا سفید رنگ و از نیمه تالار به پایین سرخ رنگ است. یکی از پدیدههای منحصر به فرد غار کهک، یک ردیف ستون لوله مانند سرخ رنگ به هم چسبیده است که ارتفاع آنها 6 متر و عرضشان 4 متر است و مانند پرده چین دار بزرگی، بخش مسطح جلو را از پرتگاه پشت آن جدا میکنند. در انتهای تالار غار و کف آن تعدادی ستون غول پیکر به قطر 3 متر وجود دارد که احتمالاً به علت زلزلهای مهیب سقوط کردهاند. غار کهک با غارسنگهای فراوان و ساختما خاصف با آن که از نظر وسعت جزء غارهای متوسط ایران به شمار میرود اما به دلیل داشتن غارسنگهای عجیب، پرتگاههای عمیق، آبشار سنگهای بلند، و چکیدههای رنگارنگ و عظیم الجثه، یکی از منحصر به فردترین غارهای ایران است. با توجه به غارسنگهای ستبر و طویل غار، به نظر میرسد غار کهک از قدیمیترین غارهای زایش یافته در ایران باشد.
غار سالمستان
غار سالمستان، در فاصله 5/8 کيلومتري روستاي «فردو» از توابع بخش کُهَک شهرستان قم قرار دارد. اين غار مورد توجه غارنوردان است و هر ساله تعداد زيادي غارنورد از آن ديدن مي‌کنند.
منطقه شکار ممنوع کهک
این منطقه از سه طرف به ارتفاعات مشرف است و دره زیدان در شرق آن قرار دارد. این منطقه دارای آب و هوای معتدل و خشك است. منطقه شکار ممنوع کهک با مساحت 33 هزار هکتار در مجاورت پناهگاه حیات وحش جاسب قرار گرفته که علاوه بر داشتن تنوع زیستی مناسب، می تواند در راستای ایجاد شبکه به هم پیوسته حفاظتی در مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست بسیار موثر باشد. این منطقه با حد ارتفاعی حدود 3 هزار متر، از تنوع گونه های گیاهی و جانوری مناسبی برخوردار بوده که از آن جمله می توان به گربه پالاس، پلنگ، کل و بز، قوچ و میش، گراز، گرگ، انواع خزندگان و جوندگان و بیش از 200 گونه گیاهی اشاره کرد. سیمای طبیعی منطقه جاسب متشکل از کوههای خشک صخره ای ، دره ها ، تپه ها ، کوههای استپی تا دشتی متغیر است . وجود میزان بارندگی متوسط سالانه محدوده مذکور ۲۹۵ میلیمتر در سال و متوسط درجه حرارت سالانه این محدوده معادل ۵ الی ۱۵ درجه سانتیگراد برآورد میگردد.
گونه های پسته و بادام کوهی از عناصر اصلی پوشش جنگلی منطقه بشمار میروند و جنگلهای مذکور بدلیل محدودیت سطح گسترش آنها در استان از ارزش حفاظتی برخوردار بوده و نیازمند توجه بیشتری در این خصوص میباشد و زیستگاه خشکی پسند دارای روشهای مختلف درختچه ای ، علفی و پاپا و یکساله که محل زیست جانورانی نظیر قوچ و میش ، گرگ ، روباه ، خرگوش ،کبک و بسیاری جوندگان و خزندگان بوده و زیستگاه مناطق مرتفع و صخره ای دارای رویشهای گرمسیری گونه های بالش وش و پشته ای که محل زیست بز و پازن و کبک و پلنگ بوده ، منطقه کهک محل اتصال روشهای زاگرس شمالغربی به ارتفاعات ایران مرکزی بوده و از تنوع قابل توجهی برخوردار میباشد . مجموعاً ۱۳۵ گونه گیاهی از ۳۵ خانواده در این منطقه زیست می نماید که از میان آنها به ۲۳ گونه علفی ، ۱۰۴ گونه بوته ای ، ۸۰ گونه درختچه ای ، ۴۰ گونه درختی دیده میشود. در این منطقه یك پاسگاه سرمحیط بانی و دو پاسگاه محیط بانی دایر است.
